علائم و نشانه های حاملگی خارج رحم

بارداری خارج از رحم چیست؟

بارداری خارج از رحم یا حاملگی خارج رحم به وضعیتی گفته می شود که تخمک بارورشده در خارج از حفره اصلی رحم، معمولاً در لوله های فالوپ، جایگزین می شود و شروع به رشد می کند. این نوع بارداری نمی تواند به طور طبیعی ادامه پیدا کند و اگر درمان نشود، می تواند باعث پارگی لوله و خونریزی داخلی شدید شود که تهدیدی جدی برای جان مادر است. به همین دلیل، تشخیص به موقع و درمان حاملگی خارج از رحم اهمیت بالایی دارد.

بارداری خارج از رحم چگونه رخ می دهد؟

بارداری خارج از رحم زمانی رخ می دهد که تخمک بارورشده پس از لقاح به جای حرکت به سمت رحم و لانه گزینی در آن، در جایی دیگر گیر می کند و شروع به رشد می کند. شایع ترین محل وقوع این نوع بارداری، لوله های فالوپ است که وظیفه انتقال تخمک به رحم را دارند. عواملی مانند آسیب یا التهاب لوله ها، عفونت های قبلی، جراحی های رحم یا لوله ها، و اختلالات ساختاری می توانند مانع حرکت طبیعی تخمک شده و باعث لانه گزینی خارج رحم شوند. همچنین در برخی موارد، بارداری خارج از رحم ممکن است در تخمدان، دهانه رحم یا حفره شکمی نیز اتفاق بیفتد که البته بسیار نادرتر است.

انواع بارداری خارج از رحم

حاملگی خارج رحم می تواند در چند محل مختلف اتفاق بیفتد که هر کدام ویژگی ها و خطرات خاص خود را دارند:

• بارداری لوله ای (توبال):

شایع ترین نوع بارداری خارج رحم است که در لوله های فالوپ رخ می دهد. تقریباً ۹۵٪ از موارد حاملگی خارج رحم در این محل اتفاق می افتد.

• بارداری تخمدانی:

در این نوع، تخمک بارورشده در خود تخمدان جایگزین می شود. این نوع حاملگی نادر است و تشخیص آن سخت تر است.

• بارداری دهانه ای (سرویكال):

وقتی تخمک در دهانه رحم لانه گزینی کند، حاملگی خارج رحم رخ می دهد. این نوع هم نادر و پرخطر است.

• بارداری شکمی:

در این حالت، تخمک بارورشده در حفره شکمی و خارج از دستگاه تناسلی رشد می کند که بسیار نادر و پیچیده است.

هر کدام از این انواع نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارند تا از عوارض جدی جلوگیری شود.

علت وقوع بارداری خارج رحمی

حاملگی خارج رحم معمولاً زمانی رخ می دهد که مسیر طبیعی حرکت تخمک بارورشده به سمت رحم دچار مشکل شود. این مشکل می تواند به دلیل آسیب، تنگی یا انسداد لوله های فالوپ ایجاد شود. برخی از مهم ترین علل عبارت اند از:

• عفونت های لگنی یا التهاب لوله ها (مانند بیماری التهابی لگن) که باعث ایجاد بافت اسکار و چسبندگی می شود.
• سابقه جراحی در لوله های فالوپ یا نواحی لگنی که مسیر عبور تخمک را محدود می کند.
• اختلالات مادرزادی در ساختار لوله ها که مانع حرکت طبیعی تخمک می شود.
• بارداری با روش های کمک باروری مانند IVF که احتمال لانه گزینی خارج از رحم را کمی افزایش می دهد.
• مصرف برخی داروهای باروری که بر حرکت مژک های لوله فالوپ تأثیر می گذارند.
• سیگار کشیدن که با کاهش عملکرد لوله های فالوپ، ریسک بارداری خارج رحم را بیشتر می کند.

روش های تشخیص بارداری خارج رحمی

تشخیص به موقع حاملگی خارج رحم برای پیشگیری از عوارض خطرناک حیاتی است. پزشکان معمولاً از ترکیب چند روش برای شناسایی این مشکل استفاده می کنند:

• سونوگرافی ترانس واژینال (Transvaginal Ultrasound):

این روش دقیق ترین راه برای بررسی محل لانه گزینی جنین در مراحل اولیه بارداری است. در سونوگرافی ترانس واژینال، اگر جنین در داخل رحم دیده نشود و یا توده ای در لوله های فالوپ مشاهده گردد، احتمال بارداری خارج رحم مطرح می شود.

• اندازه گیری هورمون hCG در خون:

در بارداری طبیعی، سطح هورمون hCG هر ۴۸ ساعت تقریباً دو برابر می شود. اگر این افزایش کمتر از حد انتظار باشد، پزشک احتمال حاملگی خارج رحم را بررسی می کند.

• آزمایش پروژسترون:

سطح پایین پروژسترون در اوایل بارداری می تواند نشانه ای از بارداری غیرطبیعی مانند حاملگی خارج رحم باشد.

• لاپاراسکوپی تشخیصی:

در مواردی که روش های غیرتهاجمی پاسخ دقیق نمی دهند، جراح با استفاده از لاپاراسکوپ می تواند به طور مستقیم داخل لگن را مشاهده و محل بارداری را شناسایی کند.

علائم بارداری خارج رحم

علائم حاملگی خارج رحم در مراحل اولیه ممکن است شبیه بارداری طبیعی باشد، اما با پیشرفت مشکل، نشانه های خاص و خطرناک تری ظاهر می شوند. این علائم عبارت اند از:

• قطع قاعدگی و علائم اولیه بارداری مانند حساسیت سینه ها، تهوع و خستگی.
• درد شکمی یا لگنی که معمولاً در یک سمت بدن حس می شود و ممکن است با گذر زمان شدیدتر گردد.
• خونریزی یا لکه بینی غیرطبیعی که سبک تر یا تیره تر از قاعدگی معمول است.
• احساس فشار در ناحیه لگن یا مقعد به دلیل خون ریزی داخلی یا فشار بر اندام ها.
• علائم شوک مانند سرگیجه شدید، تعریق سرد، تپش قلب و افت فشار خون که می تواند نشان دهنده پارگی لوله و خونریزی شدید باشد و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.

تشخیص سریع این علائم و مراجعه به پزشک می تواند جان مادر را نجات دهد.

آیا IVF باعث وقوع حاملگی خارج از رحم می شود؟

بارداری با روش های کمک باروری مانند آی وی اف (لقاح آزمایشگاهی) به طور کلی شانس موفقیت بارداری را بالا می برد، اما در عین حال ممکن است خطر بروز حاملگی خارج رحم را کمی افزایش دهد. دلیل این موضوع آن است که پس از انتقال جنین به رحم، در موارد نادر، جنین می تواند به سمت لوله های فالوپ یا سایر بخش های خارج رحم حرکت کرده و در آنجا لانه گزینی کند.

احتمال بارداری خارج رحم پس از روش درمان ناباروری IVF معمولاً کمتر از ۵٪ است، اما عواملی مانند سابقه بارداری خارج رحم، آسیب لوله های فالوپ، وجود بافت اسکار یا عفونت های لگنی قبلی می توانند این خطر را بیشتر کنند. به همین دلیل، پس از بارداری با IVF، پایش دقیق و انجام سونوگرافی در هفته های اولیه اهمیت زیادی دارد تا هرگونه مشکل احتمالی به سرعت شناسایی و درمان شود.

درمان حاملگی خارج از رحم

روش درمان حاملگی خارج رحم به محل لانه گزینی، اندازه جنین، سطح هورمون hCG و وضعیت سلامت مادر بستگی دارد. سه روش اصلی درمان عبارت اند از:

• درمان دارویی با متوترکسات (Methotrexate):

این دارو رشد سلول های جنینی را متوقف کرده و به بدن کمک می کند تا با جذب بافت بارداری، مشکل را بدون جراحی برطرف کند. این روش بیشتر در مواردی استفاده می شود که جنین کوچک باشد، لوله ها سالم باشند و خونریزی داخلی وجود نداشته باشد.

• جراحی لاپاراسکوپی:

در این روش با کمترین برش جراحی، بارداری خارج رحم برداشته می شود. گاهی لوله فالوپ حفظ می شود (سالپنگوستومی) و در برخی موارد که آسیب شدید است، بخشی از لوله یا کل آن برداشته می شود (سالپنگکتومی).

• جراحی اورژانسی:

اگر پارگی لوله و خونریزی شدید رخ داده باشد، جراحی فوری برای حفظ جان مادر ضروری است.

پس از درمان، بررسی علت و پیشگیری از بروز مجدد حاملگی خارج رحم اهمیت زیادی دارد، به خصوص برای زنانی که قصد بارداری مجدد دارند.